Inleiding
Dit rapport biedt een gedetailleerde analyse van de huidige situatie in Turkije, met een focus op mensenrechten, veiligheidsomstandigheden en terugkeerprocessen. Het document, opgesteld door de Nederlandse regering, dient als een richtlijn voor het beoordelen van asielaanvragen van Turkse staatsburgers en het behandelen van de terugkeer van afgewezen asielzoekers. Het evalueert hoe politieke repressie, sociale spanningen en de behandeling van minderheidsgroepen van invloed zijn op asielzoekers.
Politieke Situatie
Het politieke landschap in Turkije wordt gevormd door het autoritaire beleid van de regerende AKP onder leiding van Recep Tayyip Erdoğan. Hoewel er verkiezingen worden gehouden, ondermijnen druk op oppositiepartijen, mediacensuur en beschuldigingen van verkiezingsfraude de eerlijkheid van het democratische proces. De persvrijheid is sterk afgenomen; onafhankelijke journalisten worden gearresteerd en veel nieuwswebsites worden geblokkeerd. De regering onderdrukt kritiek door het als “terroristische propaganda” te bestempelen. Oppositiepartijen, met name de CHP en HDP, worden zwaar onderdrukt.
Veiligheidssituatie
Turkije wordt geconfronteerd met veiligheidsdreigingen van groeperingen zoals de PKK en ISIS. Veiligheidsoperaties gaan door in Zuidoost-Turkije, waar veel Koerden wonen, en hierbij worden burgerdoden en mensenrechtenschendingen gemeld. Na de mislukte staatsgreep van 2016 werd het veiligheidsbeleid strenger en kregen de veiligheidsdiensten uitgebreide bevoegdheden onder de noodtoestand, wat leidde tot willekeurige acties tegen burgers. Hoewel het risico op bomaanslagen in steden is afgenomen, blijft het algemene gevoel van veiligheid kwetsbaar.
Mensenrechten
De mensenrechtensituatie in Turkije is alarmerend. De vrijheid van meningsuiting is sterk beperkt; zelfs mensen die de regering bekritiseren op sociale media worden vervolgd wegens “belediging van de president.” Het recht op vergadering en protest wordt in de praktijk verboden, en demonstraties worden met geweld onderdrukt door de politie. De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht heeft sinds de staatsgreep ernstige schade opgelopen, en rechters en aanklagers die door de regering zijn benoemd, nemen partijdige beslissingen in politieke zaken. Meldingen van marteling en mishandeling in detentiecentra nemen toe.
De Gülenbeweging en Repressie
De Turkse regering classificeert de Gülenbeweging als de “Fethullahistische Terroristische Organisatie” (FETÖ) en beschouwt haar als verantwoordelijk voor de mislukte staatsgreep van 15 juli 2016. Als gevolg hiervan zijn tienduizenden mensen gearresteerd, ontslagen uit de publieke sector of gevangengezet. Scholen, universiteiten en mediakanalen die verbonden zijn met de beweging zijn gesloten en hun eigendommen zijn in beslag genomen. Deze repressie wordt systematisch voortgezet met als doel de beweging volledig te elimineren.
Aanklachten en Bewijs
De aanklachten tegen de Gülenbeweging zijn vaak gebaseerd op indirecte associaties in plaats van concreet bewijs. Handelingen zoals het gebruik van de ByLock-applicatie, een rekening hebben bij Bank Asya, werken op scholen die met Gülen verbonden zijn of een abonnement hebben op Zaman worden als strafbaar bewijs beschouwd. In het rapport wordt opgemerkt dat deze beschuldigingen zonder voldoende juridisch onderzoek worden gebruikt en dat het principe van onschuldpresumptie wordt geschonden. Internationale waarnemers bekritiseren deze willekeurige veroordelingen vaak.
Juridische Processen en Omstandigheden
Na de staatsgreep kwam het Turkse rechtssysteem onder controle van de regering. Duizenden rechters en aanklagers werden ontslagen tijdens de noodtoestand en vervangen door regeringsgetrouwe functionarissen. In rechtszaken tegen de Gülenbeweging worden verdachten geconfronteerd met langdurige hechtenis, meldingen van marteling en mishandeling, en ernstige beperkingen op toegang tot juridische bijstand. De overbevolkte gevangenissen, gebrekkige gezondheidszorg en beperkte familiebezoeken schenden de fundamentele rechten van gevangenen. Politieke druk op het rechtssysteem ondermijnt het recht op een eerlijk proces ernstig.
Mensenrechtenschendingen en Internationale Reacties
Internationale mensenrechtenorganisaties hebben gevallen van marteling, willekeurige arrestaties en juridische misstanden tegen leden van de Gülenbeweging en andere oppositiegroepen in Turkije gedocumenteerd. Het aantal veroordelingen op basis van anonieme getuigenverklaringen neemt toe, waardoor het recht op verdediging wordt beperkt. Hierdoor zijn veel zaken aanhangig gemaakt bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM).
Risico op Terugkeer en Uitlevering
Mensen die terugkeren naar of worden uitgeleverd aan Turkije, vooral degenen die worden verdacht van banden met de Gülenbeweging, lopen grote risico’s. Er wordt streng gecontroleerd bij grensovergangen en luchthavens, waar verdachten worden ondervraagd, vastgehouden of gearresteerd. Het rapport benadrukt dat uitgewezen asielzoekers een grote kans lopen op marteling, mishandeling en oneerlijke rechtsprocessen. Dit is een belangrijke factor in het uitleveringsbeleid van Europese landen.
Sociale Perceptie en Discriminatie
Mensen die worden geassocieerd met de Gülenbeweging worden gestigmatiseerd, hebben moeite met het vinden van werk en worden sociaal uitgesloten. Hun families worden ook getroffen, waardoor het voor hen bijna onmogelijk is om een normaal leven in Turkije te leiden. Regeringsgestuurde propagandacampagnes versterken deze negatieve beeldvorming.
Koerden en Repressie
De Koerdische bevolking, met name in het zuidoosten, lijdt onder veiligheidsoperaties en systematische discriminatie. Onder het voorwendsel van de strijd tegen de PKK worden dorpen ontruimd en raken burgers gewond. De druk op de HDP neemt toe; partijleiders en parlementsleden worden regelmatig gearresteerd en zelfs het uiten van een Koerdische identiteit kan worden beschouwd als “terroristische propaganda” en bestraft worden.
Alevieten en Religieuze Vrijheid
Alevieten ondervinden aanzienlijke belemmeringen bij het uitoefenen van hun geloof. Cemevis (Alevitische gebedshuizen) worden niet officieel erkend, en verplichte godsdienstlessen sluiten de Alevitische overtuigingen uit. Discriminatie en haatzaaiende uitlatingen tegen Alevieten blijven bestaan, wat hun roep om gelijke rechten verder aanwakkert.
LGBTI+ Rechten
LGBTI+ personen worden in Turkije systematisch gediscrimineerd. Pride-marsen worden verboden en politiegeweld tegen LGBTI+ personen is wijdverspreid. Hate crimes nemen toe, maar daders blijven vaak ongestraft. Ook LGBTI+ activisten en verdedigers van hun rechten worden door de autoriteiten geviseerd.
Vrouwenrechten
Geweld tegen vrouwen blijft een ernstig probleem, met honderden gevallen van femicide per jaar. De terugtrekking van Turkije uit het Verdrag van Istanbul wordt zwaar bekritiseerd door vrouwenrechtenactivisten. De wettelijke bescherming van vrouwen is zwak en genderongelijkheid blijft voortduren.
Conclusie
Er blijven ernstige problemen bestaan in Turkije op het gebied van mensenrechten, veiligheid en sociale gelijkheid. Personen die verbonden zijn met de Gülenbeweging, Koerden, Alevieten, LGBTI+ personen en vrouwen lopen een hoog risico. Terugkeer naar Turkije brengt voor deze groepen een aanzienlijk risico op marteling en repressie met zich mee, en uitleveringsbeslissingen moeten zorgvuldig worden overwogen.
